اثر شدت چرای دام بر ترسیب و ذخیره کربن در مراتع حفاظت شده بیجار

به­منظور ارزیابی میزان ذخیره‌سازی کربن تحت شدت‌های متفاوت چرای دام، پژوهشی در منطقه حفاظت شده بیجار در استان کردستان انجام شد. منطقه کاملاً حفاظت شده (چرا نشده یا قرق)، منطقه چرای متوسط و منطقه چرای سنگین به‌عنوان تیمارهای مختلف چرای دام (در مجاورت یکدیگر) و با در نظر گرفتن خصوصیات توپوگرافی یکسان انتخاب شدند. نمونه‌برداری از پوشش گیاهی به­صورت تصادفی- سیستماتیک با استقرار 2 ترانسکت 100 متری و 10 پلات 1×1 متر­مربعی در منطقه معرف صورت گرفت. به­منظور تعیین زیست­توده گیاهی، اقدام به نمونه‌برداری کامل از‌ اندام‌های هوایی و لاشبرگ در پلات‌ها گردید. به­منظور نمونه‌برداری از‌ اندام زیر­زمینی و خاک با­توجه به عمق متوسط ریشه‌دوانی گونه‌های غالب ابتدا اقدام به حفر پروفیل­هایی مکعبی به ابعاد 25*25*25 سانتی­متر در دو عمق 25-0 و 50-25 سانتی‌متر گردید و ضمن برداشت خاک، تمامی ریشه­های موجود در معکب­های حفر شده بطور کامل جمع­آوری گردید. سپس در نمونه‌های خشک گیاهی و خاک، درصد کربن آلی محاسبه شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها با نرم­افزارSPSS ، مقایسه داده‌ها در سه تیمار از طریق آزمون تجزیه واریانس یکطرفه و میانگین صفات مورد بررسی با آزمون دانکن مقایسه شدند. نتایج نشان داده است که با افزایش شدت چرای دام ترکیب گیاهی از گراس‌های چند­ساله Festuca ovina و Bromus tomentellus در منطقه قرق به گونه  ovine. Fو گونه یکساله  Vaccaria pyramidataدر منطقه چرای متوسط و در نهایت به گیاه بوته‌ای Artemisia sieberi و گراس‌ نامرغوب Aegilops sp. در منطقه چرای سنگین تغییر یافته است. نتایج بیانگر آن است که با افزایش شدت چرای دام ذخایر کربن خاک، زیست­توده گیاهی و لاشبرگ کاهش چشمگیری داشته‌اند. چرای متوسط و سنگین دام با کاهشی معادل 6/45 و 5/75 درصد نسبت به قرق ذخایر کربن زیست­توده کل را کاهش داد. میزان کربن آلی خاک در مناطق قرق، چرای متوسط و چرای سنگین به­ترتیب 9/185، 6/105 و 4/64 تن در هکتار بود. نتایج توزیع کربن نیز نشان داد که بیش از 98 درصد از کل ترسیب کربن را کربن آلی خاک تشکیل داد و همچنین ذخیره کربن در زیتوده زیرزمینی، بیش از زیتوده هوایی بود. قابل ذکر است که در طول 43 سال بر اثر چرای متوسط و سنگین دام در منطقه حفاظت شده به­ترتیب 9/1 و 3/3 تن در هکتار سالانه هدر­رفت ذخایر کربن آلی صورت گرفته است.